Weksel – co to? Rodzaje weksli i ich charakterystyka

Weksel – co to?

Weksel to pojęcie, które można spotkać najczęściej w umowach kredytowych lub pożyczkowych. Jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę o jego zastosowaniu również w innych dokumentach zawieranych pomiędzy stronami.

Na początku warto wyjaśnić, co to jest weksel. Słowo to pochodzi od pojęcia „wechsel” w języku niemieckim oznaczającego zmianę. W rzeczywistości kryje się pod nim specjalny rodzaj papieru wartościowego, który należy sporządzić pisemnie. Stanowi on bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej sumy pieniędzy w terminie podanym w dokumencie.

Oznacza to, że jeśli dana osoba zdecyduje się na podpisanie weksla, nie może się z niego wycofać. Musi wypełnić swoje zobowiązanie bez żadnych dodatkowych uwarunkowań. Wraz ze złożeniem podpisu nawiązuje się stosunek wekslowy z wierzycielem. Na podstawie weksla stwierdza się również, komu należy przekazać środki finansowe. W zależności od jego rodzaju może to być okaziciel lub inna określona osoba.

W takiej sytuacji płatnikiem będzie osoba, której podpis widnieje na papierze wartościowym. Należy podkreślić, że dokument powinien być podpisany odręcznie, a płatnik musi mieć zdolność do zaciągania tego typu zobowiązań. Najważniejsze informacje na temat weksli znajdują się w ustawie z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe (Dz.U. 1936 Nr 37 poz. 282).

Kogo uwzględnia weksel?

Powstanie stosunku wekslowego skutkuje nadaniem jego uczestnikom konkretnych statusów. Ich konsekwencją jest przyjęcie pewnych praw oraz obowiązków. Jeżeli dana osoba wystawia weksel, wówczas staje się trasantem. Z drugiej strony zobowiązania pojawia się trasat, czyli dłużnik wekslowy, który ma obowiązek zapłacić kwotę określoną w dokumencie w wyznaczonym terminie.

Następnie może pojawić się również remitent. Pod tym pojęciem kryje się wierzyciel wekslowy, który ma pierwszeństwo w otrzymaniu pieniędzy, na jakie opiewa specjalny papier wartościowy. Inaczej nazywa się go również pierwszym posiadaczem weksla. Następnie po przyjęciu i zaakceptowaniu zobowiązania wekslowego trasat staje się akceptantem. Wiąże się to z obowiązkiem zapłaty kwoty zamieszczonej na wekslu. Dzieje się tak po złożeniu odręcznego podpisu pod dokumentem. Weksel należy zrealizować w wyznaczonym miejscu, którym może być jedynie bank. W takiej sytuacji instytucja przyjmuje miano domicyliata.

Weksel – przeniesienie praw

Prawo wekslowe przewiduje również możliwość przeniesienia praw z weksla. Można to zrobić niemal w każdej sytuacji, nawet jeśli nie został on wystawiony wyraźnie na zlecenie. Wyjątkiem jest uwzględnienie w dokumencie zastrzeżenia “nie na zlecenie” lub innego, które skutkuje możliwością przeniesienia zobowiązania jako zwykłego przelewu. Aby to zrobić, niezbędne jest umieszczenie przez zbywającego na wekslu lub załączonej karcie dodatkowej pisemnego oświadczenia, czyli indosu. W takiej sytuacji nabywcę praw z weksla nazywa się indosatariuszem, z kolei zbywcę indosantem. Jednak warto zaznaczyć, że przeniesienie weksla może nastąpić także w drodze: przelewu wierzytelności, dziedziczenia lub wyręczenia.

Weksel i jego rodzaje

Rodzaj weksla zależy od tego, kto go sporządza oraz do kogo należy obowiązek zapłaty określonej kwoty. Na tej podstawie można wyróżnić dwa typy papierów wartościowych.

Pierwszy z nich to weksel własny, czyli sola, który uwzględnia bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy do wypłacenia wyznaczonej w dokumencie kwoty pieniężnej w określonym miejscu i czasie. Dodatkowo na dokumencie znajdują się również informacje dotyczące tego, do kogo powinny trafić środki finansowe, czyli dane remitenta. W takiej sytuacji to wystawca papieru wartościowego przyjmuje status płatnika.

Drugi rodzaj tego dokumentu to weksel trasowany, inaczej trata. Zakłada on, że wystawca zobowiązuje się bezwarunkowo, że oznaczona osoba (trasat) przekaże na rzecz odbiorcy (remitenta) papieru wartościowego określoną kwotę pieniędzy. W tym przypadku występują trzy podmioty. Pierwszy z nich to osoba wystawiająca weksel jest jednocześnie wierzyciele trasata i zobowiązuje go do uregulowania zobowiązania względem remitenta, wobec którego sama posiada zadłużenie. W ten sposób następuje zaspokojenie roszczeń dwóch wierzycieli wskutek uregulowania długu przez jednego z dłużników.

Warto również wspomnieć, że dopuszcza się jeszcze jeden rodzaj weksla, czyli weksel in blanco. Jest to papier wartościowy, który nie posiada żadnych informacji oprócz podpisu wystawcy. Stosuje się go najczęściej w przypadku zobowiązań pieniężnych względem instytucji finansowych. Takie dokumenty mogą występować jako weksle trasowane oraz własne.

Kiedy wystawia się weksle?

Z uwagi na kilka funkcji, jakie spełnia weksel, wystawia się go w różnych sytuacjach. Pierwszą z nich jest wystawienie specjalnego papieru wartościowego podczas realizacji zakupów towarów lub usług oraz w celu umorzenia innych zobowiązań. Jednak nie traktuje się go jako formę zapłaty, ponieważ nastąpi ona dopiero po wywiązaniu się ze stosunku wekslowego. W takiej sytuacji pełni funkcję płatniczą. Następnie weksel stosuje się również w przypadku odroczonego terminu płatności kwoty należnej z tytułu nabycia towaru lub skorzystania z usług do daty wyznaczonej w dokumencie. Kiedy dochodzi do takiej sytuacji, wówczas zobowiązanie wekslowe pełni funkcję kredytową.

Weksel – zabezpieczenie zapłaty

Najpopularniejszym przypadkiem stosowania weksli jest zabezpieczenie zapłaty określonej kwoty przez wszystkie osoby, które się pod nim podpisały. Dzięki temu wierzyciel gwarantuje sobie zaspokojenie swoich roszczeń. W takiej sytuacji weksel pełni funkcję gwarancyjną i zapewnia bezpieczeństwo. Często przenosi się również prawa wekslowe za pomocą indosu na inne osoby, za czym kryje się funkcja obiegowa. Ponadto weksle umożliwiają również złożenie papieru wartościowego na dyskonto w banku. Dzięki temu posiadacz może wypłacić przedterminowo sumę zawartą w tym dokumencie pomniejszoną o prowizję naliczoną przez instytucję finansową.

Jak wypełnić weksel na okaziciela?

Kiedy stosuje się weksel na okaziciela, należy dopilnować, aby w dokumencie znalazły się wszystkie niezbędne elementy. Zgodnie z zapisami w art. 101 Prawa wekslowego, ważny papier wartościowy powinien zawierać przede wszystkim:

• nazwę “weksel” w treści dokumentu, w języku, w którym został wystawiony,
• przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
• oznaczenie terminu płatności,
• oznaczenie miejsca płatności,
• nazwisko osoby, na której rzecz lub zlecenie zapłata ma być dokonana,
• oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu,
• podpis wystawcy wekslu.

Dodatkowo można zawrzeć w nim dodatkowe informacje. Jedną z nich jest klauzula wekslowa uwzględniająca domicyliata, zastrzegająca naliczenie określonej sumy odsetek, wyłączająca prawo do indosu i wiele innych. Jednak warto uważać, aby nie uwzględnić klauzuli zakazanej, która wprowadza jakikolwiek warunek powodujący unieważnienie papieru wartościowego.